© All rights reserved to Marks Kraam
In 1960 duikt de naam Hiemstra evolux op. De naam Hiemstra komt in de dertiger jaren al voor in de verlichtingsindustrie samen met de naam Evenblij, Niek Hiemstra en Evenbij waren zwagers, die voor de oorlog met door Hiemstra geerfd geld een verlichtingsfabriek hadden opgezet, in Delft, bij de Calve. De samenwerking liep spaak een paar jaar na de oorlog. De jakhals Frank Evenblij uit “de wereld draait door” is een kleinzoon van de eerste Hiemstra en Evenblij vennoot.
Na de breuk met Evenblij vind je de naam Hiemstra terug in combinatie met verschillende handelshuizen, bijvoorbeeld de technische unie, het bedrijf Hiemstra heeft veel gezwalkt.
Het belang van de technische unie was in de voordeur met de lampen bij de architect er in, en door de achterdeur een hele boel kabels, contacten, stekkers, stoppen, daar was het het handelshuis werkelijk om te doen.
De naam Hiemstra evolux heeft bestaan van 1960 tot 1975. De ontwerpers waren Benno Pettersen, Ilona Kormendy, Jan van Giels, Leo Rutjens, vermoedelijk de ontwerper van de rechtse lamp op de foto, en Emile Raaiman. Evolux komt van evolutie in licht.
Op het kantoor werkte ook Kees Lodders, de zwager van Chubby Checker, come on let’s twist again, broer van zijn vrouw Ria Lodders. De naam Chubby Checker komt overigens van Fats Domino, beiden Vet Spelletje.
De hiemstra evolux lampen, ik ken wat staande lampen en wandlampen, konden gekocht worden in de toonzaal van Hiemstra in Amsterdam, de fabriek stond in de jaren 60 in Amsterdam aan de Keizersgracht, en in de toonzalen van Gispen, je vindt het Gispen logo ook altijd in hun advertenties terug. Wat het verband tussen Hiemstra en Gispen is, ik weet het niet. In elk geval maakte Hiemstra gebruik van het netwerk van Gispen, en de lampen pasten natuurlijk ook prima bij de rietveld en cordemeijer stoeltjes.
De informatie heb ik van Frank Hiemstra, zoon van Niek, die samen met zijn broers altijd in het licht heeft gezeten, hoeveel mensen kunnen dat zeggen? Maar meer in de technische en zakelijke kant, Frank heeft de xenon autolamp (mede) ontworpen.
Mijn dochter heeft een Hiemstra op haar studentenkamer, altijd handig zo’n vader. Ik probeer haar ervan te overtuigen dat bij een dergelijke lamp ook een kledingwijze hoort, zie advertentie, maar ze wil er nog niet aan.
Prijs van de staande lampen, 150 voor de rechtse, in zwart en grijs, tot 350 voor de meest linkse. Deze is overigens topzwaar, valt makkelijk om, maar bij Hiemstra ging het ontwerp voor het praktisch gebruik, een goede instelling mijns inziens. Ze zijn het waard, prachtige tijdsbeelden. In 1965 kostten ze circa 115 gulden, ook niet weinig.
Reageerd Piet Hein Eek in 1990 op de hang naar perfectie door meubelen van sloophout te maken, Raak deed dit ruim 20 jaaar eerder met hun lampen lijn Chartres, niet van sloophout maar van rafelig schijnbaar willekeurig gedrapeerd glas.
Het zijn prachtige lampen, de foto doet ze geen recht.
De linker is 36 cm hoog, de rechter 33 cm.
Ze zijn genoemd naar de gebrandschilderde ramen van de kathedraal van Chartres, soms mist er aan de lampen een stukje glas, maar omdat er niet gestreefd is naar perfectie is dit niet zo erg.
Twee mannen die de jaren 60 vorm hebben gegeven.
Als je alleen naar de typografie van hun namen kijkt weet je al wat ze ontworpen hebben, bolle ronde vormen, groot, plastic.
Als er iets typerends is voor de lampen van de jaren 50 dan zijn het wel de metalen kapjes op stengels. De kapjes hadden een kleurtje, vaak primair, rood, geel weinig blauw, zwart en wit.
De absolute koning van de gekleurde kapjes op stengels was de italiaan Gino sarfatti voor arredoluce. Googled u die naam maar eens.
Maar in Nederland hadden we een kroonprins, J.J.M. Hoogervorst voor het almelose Anvia.
Anvia is een afkorting voor Algemene Nederlandse Verlichtings Industrie Almelo. Dat het woord “Nederlandse” er in staat is opvallend, want de oorsprong van de Anvia lampenfabriek ligt niet in Nederland maar in Berlijn. Iets heel anders dan Almelo! De grandeur van de lampen is eigenlijk ook veel meer Berlijn dan Almelo.
In de jaren 30 had de Berlijnse ondernemer Max Liebert drie fabrieken.
Hij was een Jood, Jood zijn en ondernemerschap ging niet in Duitsland in de jaren 30, hij moest van de nazi’s twee van zijn fabrieken “verkopen”, zogenaamde “Zwangsverkauf”, maar zijn derde fabriek, de lampenfabriek, mocht hij verplaatsen naar het buitenland. Max Liebert koos voor Almelo omdat daar een afnemer van zijn producten woonde, de heer de Leeuwe, die voor huisvesting kon zorgen. In de tweede helft van de jaren 30 verhuisde het bedrijf naar Almelo. Helaas vond Max hier maar korte tijd rust, de Duitsers kwamen ook naar Almelo. In mei 1943 overleed Max Liebert, 68 jaar, met zijn vrouw in Sobibor, ik moet zeggen: in Mei 1943 werd Max Liebert in Sobibor samen met zijn vrouw door de duitsers vermoord. Hun enige zoon Werner, die mede de lampenfabriek leidde, werd in september 1943 in Auschwitz door de duitsers vermoord.
De zus van Werner, Ilse Liebert, bouwde na de oorlog samen met haar man, Fritz Kaufmann, de fabriek weer op. Fritz Kaufmann overleed in 1953 waarna Ilse Liebert er vanaf de begin jaren 50 alleen voor stond. In 1970 is het bedrijf verkocht, aan de heer Veen, vervolgens is het doorverkocht aan een lamellenfabriek in Rijssen waarna de fabriek een stille dood gestorven is.
Het hoogtepunt van de fabriek ligt in de jaren 50 en 60, de Liebert Hoogervorst periode. Hoe ze elkaar ontmoet hebben weet ik niet maar Ilse Liebert had geen betere ontwerper kunnen vinden, de fabriek in Almelo kreeg internationale allure. Ilse Liebert zal, misschien met een Bauhaus achtergrond, die allure herkent hebben.
Jan Hoogervorst was niet verbonden aan de Anvia fabriek, maar had een eigen ontwerpbureau. Een vaste opdrachtgever was wel Anvia voor wie hij elk jaar de jaarcollectie ontwierp in de jaren 50 en 60, maar misschien ook wel daarna. Maar daarnaast had hij net als Anvia ook veel projecten, onder andere Schiphol en het Luxortheater.
De lampen werden onder andere bij de Bijenkorf verkocht. Een ander project van Anvia waren de Holland Amerika Lijn schepen., maar ook de verlichting van ziekenhuizen en kantoren is van de hand van Anvia/Hoogervorst.
Jan Hoogervorst is 1 van de grootste mid century ontwerpers van Nederland.
Net als Copier, Piet Zwart en Meydam niet van een ontwerpacademie maar ambachtsmannen met een uitmuntend gevoel voor verhoudingen, maar ook sterk calvinistisch, geen krul te bekennen, functioneel, design in de puurste vorm.
Het is opvallend dat de producten van de fabriek van Liebert nu juist sterk door de Berlijnse avant garde gewaardeerd wordt, de stad waar Max Liebert in de jaren 30 uitgeschopt is.
Hieronder zien we twee ANVIA lampen, een elleboog lamp van Hoogervorst en een heel vroege spinnenlamp van Hoogervorst. Verder is ANVIA beroemd om zijn hengellampen, aan de muur, plafond of vloer, het kapje aan de stengel heeft een contragewicht waardoor je hem alle kanten kan opdraaien. Zie de bovenste foto.
De lampen van anvia hebben humor en zijn heel kenmerkend voor het nieuwe materiaalgebruik na de tweede wereldoorlog. Prijzen ellebooglamp 100 euro, spinnenlamp geen idee, hengel wandlampje 300 euro, staande lamp 750 euro, plafondlamp 1000 euro.
Het gaat dan wel om de versies met de kap zoals te zien, en met de hele dunne stangetjes.
Mark’s Kraam > Design info > Lampen > Pagina 2
Als u leuke aanvullende informatie heeft over de ontwerper, de fabriek of het ontwerp, mail me dan zodat ik het kan verwerken op de site. Dan gaat de kennis niet verloren. Ook andere opmerkingen lezen we graag terug.
